Lise öğrencisinin gözünden Arap toplumu tahlili: Adam

Suudi Arabistanlı Yazar Türki el-Hamad'ın 'Metruk Sokakların Hayaletleri' üçlemesinin Arap ülkelerinde büyük ilgi ve tepki uyandıran ilk kitabı 'Adama' Türkçe'ye çevrildi. Pek çok ülkede yasaklanmasına rağmen çok satanlar arasına giren ve yazarı hakkında fetva çıkarılmasına neden olan kitap Kanat Yayınları tarafından okurla buluşturuldu.

"Adama", El-Hamad'ın "Din, siyaset ve seksi" tabu olarak belirttiği Suudi Arabistan'da gelişen toplumsal gelişmeyi anlatıyor. Kitap, şeriat kanunlarıyla yönetilen ülkede 1970'li yıllardan sonra ortaya çıkan Marksist ve milliyetçi akımların/hareketlerin toplum içerisinde yarattığı etkiyi Hişam adlı bir lise öğrencisinin gözünden aktarıyor. Bu dönemde Arap dünyasında Mısır Lideri Cemal Nasır'ın çok yoğun etkisi vardır.

Arap toplumu Nasır'ın onları batılı/emperyalist devletlerin bağımlılığından kurtaracağına inanmaktadır. Bunun yanı sıra toplumda Nasır karşıtlığını geliştirmeye çalışan ve Arapların bağımsız ve birleşik bir toplum olmasını savunan, Sovyetler Birliği'nden etkilenmiş Baas Partisi'nin çıktığı bir dönemdir.

Marksizm ve Süpermen okuyan iyi aile çocuğu

Arapların bağımsızlığı fikri etrafında örgütlenen, birçok gizli örgütün faaliyet yürüttüğü bu ortamda Hişam, toplumun genelinde yaygınlaşmaya başlayan, "özgürlükçü" fikirlerin etkisine girmiş bir lise öğrencisidir. Markisist-Leninist yayınların yanı sıra Avrupa'daki aydınlanmacı yazarların kitaplarını ve bunların Arap dünyasındaki yansımalarını takip eden Hişam, ailesinin beklentileri doğrultusunda derslerine çalışan, iyi aile çocuğu olmaya gayret eden ve siyasetten uzak durmaya çalışan bir karakterdedir.

"Erdemli" bir insanın özelliklerini taşımayı ailesinden öğrenen Hişam, giderek toplumun başka bir kesimini etkileyen Süperman gibi fantastik romanları, cinsellikle ilgili yayınları takip etmektedir. Mahalleden arkadaşlarıyla oluşturduğu grupta kağıt oyunları oynamakta ve siyaset dışı konularda tartışmaktadır.

Fikir dünyasından eylem adamı olmaya

Toplumun kimlik arayışını yansıtan bu durumu en uçta yaşayanlardan birisidir Hişam. Ancak giderek toplumda daha fazla kişiyi etkisine alan radikal fikirler, Hişam'da da yansımasını bulur. Okuldan bir öğrencinin 'tahrikiyle' gizli bir örgütte yer almaya karar veren Hişam, düzenli olarak hücre toplantılarına katılmaya başlar.

Siyasetin içerisine direkt giriş yapan Hişam, zaman içerisinde, insanları özgürleştirme söylemiyle ortaya çıkan Baas Partisi'nin fikirlerinin Marksist düşünceye ve Arapların bağımsızlığı hedefine ters düştüğünü görür. Bu arada Hişam, giderek kişiliğinde de değişim yaşadığını fark eder ve kendi değer yargılarına ters düşmeye başlar. Gizli örgütle tanıştığından beri ailesine yalan söyleyen, arkadaşlarını ihmal eden ve derslerine çalışmayan Hişam artık örgütten kopmanın yollarını aramaktadır.

Suudi Arabistan ve insan

"Adama" İslamiyet'in çıktığı yer olmasından kaynaklı katı şeriat kurallarının yaşandığı Suudi Arabistan'da toplumsal hareketliliği, geleneksel ile modernizenin çatışmasını, yeni düşünsel akımların etkisini anlatıyor. Yasakların, engellemelerin, toplumsal yapıya etkilerine değiniyor. Hişam'dan yola çıkarak böylesi bir ülkede bireyin gelişim aşamalarını gözler önüne seriyor yazar. "Adama" birey ve toplumu anlattığı kadar, yıllardır çeşitli Arap ülkelerinde etkili olan Baas Partisi'nin karakterine dair de ipuçları veriyor. Özgürlük ve bağımsızlık gibi kavramlarla ortaya çıkan Baas Partisi'nin toplum ve birey üzerindeki "olumsuz" etkilerini Hişam'ın katıldığı hücre toplantılarında yaşanan tartışmalarla sunuyor.

Türki El-Hamad kimdir?

1953 yılındı Suudi Arabistan'da doğan yazar, gazeteci, akademisyen, siyaset tahlilcisi El-Hamad, Adama'yı 1998 yılında yayınladı. Halen Riyad'ta yaşayan El-Hamad halen Beyrut'taki Amerikan Üniversitesi'nde ders veriyor.

*10 Mart 2006 tarihinde Dicle Haber Ajansında yayınlandı